Anayasa değişikliği paketi Meclisin geçen yılki son çalışma gününde Anayasa komisyonunda kabul edildi. Sıra şimdi Mecliste. Yeni yılın ilk ayları yine gergin tartışmalarla geçecek. Belki de yıl ortasına kadar taşacak. 330 oy desteğini bulursa referanduma sunulacak.
AKP ve MHP’nin hazırladığı değişiklik paketinin doğrudan doğruya rejim değişikliğine yönelik olduğunu aklı selim sahibi kişiler ve çevreler gördü ve anlatmaya çalıştı. Bakmayın siz kelime oyunlarına. Tasarıdan Başkanlığı çıkarıp Cumhurbaşkanı olarak sunmak aldatmacadan öte bir şey değil. Hem Cumhurun başı olacak hem de Parti Başkanı olacak. Dünyada eşi benzeri olmayan mantık dışı bir olay.
Mecliste bu tasarıya oy vereceklerin, eğer referanduma gidilirse oy verecek vatandaşların birazcık geçmiş anayasalara bakmaları ve şimdikinin onlardan ne kadar ileride veya geride olduğunu araştırıp karar vermeleri gerekir. İşte geçmiş anayasalardan birkaç satırbaşı;
1876 ANAYASASI : Osmanlının ilk ve son anayasası 23 Aralık 1876 da ilan edilmiştir. Abdülhamit 31 Ağustos 1876 da tahta çıktıktan sonra anayasa hazırlanması için Mithat Paşa başkanlığında bir encümen kuruldu. Namık Kemal’in telkinleriyle oluşturulan ilk taslak Fransa ve Belçika anayasalarından çevrilen metinle değiştirildi. Dikkat çeken maddeler arasında Devletin resmi dili “Türkçe” dir, ve Padişaha siyasi gerekçelerle mahkemesiz sürgün yetkisi veren 113. Madde vardır. Ayrıca Padişahın kişiliği dokunulmazdı ve yaptıklarından kimseye karşı sorumlu değildi. Bakanların atanması ve azledilmesi, Parlamentoyu toplamak dağıtmak, para bastırılması, yabancı devletlerle antlaşma imzalanması, savaş ve barış ilanı padişahın haklarındandı.
24 Nisan 1877 de çıkan Osmanlı – Rus Savaşı (93 harbi olarak bilinir) sonunda yenilgiye uğranılması üzerine Edirne Müzakeresi imzalandı ve 13 Şubat 1878 de II. Abdülhamit Meclisi süresiz olarak tatil etti. Anayasa rafa kaldırıldı.
Selanik’te baş gösteren hareket üzerine Abdülhamit 1908 de yayınladığı bir tebliğle 1876 anayasasını yeniden yürürlüğe soktu.
1921 ANAYASASI : Ankara’da toplanan Büyük Millet Meclisi’nin 20 Ocak 1921 de kabul ettiği Teşkilat-ı Esasiye Kanunudur. Bununla Osmanlıdan kalan yasa yürürlükten kalkmıştır.
1924 ANAYASASI : 29 Ekim 1923 te Cumhuriyetin ilanı ve önceki anayasa maddeleri üzerinde yapılan değişikliklerle 20 Nisan 1924 te yeni anayasa yürürlüğe girdi. 1924 Anayasası Egemenliğin Kayıtsız Şartsız Milletin olduğunu 3. Madde ile kayıt altına almış, ayrıca kuvvetler ayrılığına vurgu yapmıştır.
Ayrıca 1928 de yapılan değişiklikle devletin dini ibaresi anayasadan çıkarılmıştır.
1937 değişikliği ile Laiklik resmen anayasa kuralı oldu.
1945 de Öz Türkçeleştirildi.
1946 da çok partili siyasi hayata geçildi.
27 Mayıs 1960 da Ordu yönetime el koydu. 38 subaydan oluşan Milli Birlik Komitesi TBMM’ni kapattı.
27 MAYIS 1960 ANAYASASI : Darbe sonrasında hazırlanan ve 9 Temmuz 1961 de kabul edilen Anayasa 1924 Anayasasını yürürlükten kaldırmıştır. Geçmiş dönemde gelişen siyasi yaşamın ve özellikle çok partili siyasi ortamın ihtiyaçlarını karşılayacak bir anayasaya gerek duyulmuştu.
Özellikleri arasında güçler ayrılığı sağlanmıştır (Yasama, Yürütme, Yargı). Çoğulcu Demokrasi ilkesi benimsenmiş, TBMM, Cumhuriyet Senatosu ve Millet Meclisi olarak ikiye ayrılmıştır. Yargı bağımsızlığı sağlanmıştır. Sendika kurma ve grev hakkı tanınmıştır.
Üniversiteler ve TRT özerkleştirilmiştir.
12 EYLÜL 1980 ANAYASASI : 12 Eylül 1980 darbesi sonrasında askeri yönetimin emriyle Danışma Meclisi tarafından hazırlanmış ve 18 Ekim 1982 de kabul edilerek yürürlüğe girmiştir. Halen yürürlükte olan bu anayasanın çeşitli maddeleri zaman içinde değişikliğe uğramıştır. Bugün ise daha kapsamlı bir yapılanmaya gidilmektedir.
Komisyona 21 madde olarak getirilen değişiklik paketi, 3 maddesi çıkarılarak 18 madde olarak geçti. Meclise gelen tasarının en önemli özelliği devletin ve yürütmenin başının Cumhurbaşkanı olması, Başbakanlık makamının ortadan kalkması, Cumhurbaşkanının partisiyle ilişiğini kesmemesi.
Halen 550 olan milletvekili sayısı 600 e çıkarılacak. Milletvekili seçilme yaşı 25 ten 18 e düşürülecek. Muhalefetin en önemli denetim mekanizması gensoru yöntemi kaldırılacak, kurulacak hükümet için güvenoyu aranmayacak.
Mecliste ve referanduma gidilirse sandık başında oy verecekler şunu göz önünde bulundursunlar;
1. Bu değişiklik 1876 Anayasasının bir adım önünde mi yoksa daha gerisinde mi?
2. 46 yılı Osmanlı dönemine ait 141 yıllık parlamenter sistem geleneğine sahip Türkiye’yi geriye götürecek “tek kişiyi sultan” yapma yasası mı?
79 Milyonluk büyük bir milletin kaderi bir tek kişinin eline teslim edilemez.
