Kıyıda Saklı Bir Osmanlı Mirası
İzmit Körfezi’nin kıyısında, Karamürsel ile Yalova arasında mütevazı ama etkileyici bir tarihi yapı karşılıyor ziyaretçileri: Hersekzâde Ahmed Paşa Camii. Osmanlı’nın II. Bayezid ve I. Selim dönemlerinde vezîriâzamlık yapmış Hersekzâde Ahmed Paşa tarafından inşa ettirilen cami, küçük bir külliyenin merkezinde yer alıyor. Paşa’nın 917 Ramazan’ında (1511 Aralık) tasdik edilen vakfiyesi bugün Amerika’da Philadelphia Freer Library’de korunuyor.
Caminin kesin inşa tarihi bilinmemekle birlikte, dönemin kaynakları yapıya dair ayrıntı vermiyor. Buna rağmen Evliya Çelebi’nin aktardıkları, Hersek’in 1600’lerin ortasında Ahmed Paşa’nın gazâ malıyla kurulmuş 700 hânelik bir yerleşim yeri olduğunu gösteriyor.
Depremler, Yıkımlar ve Yeniden Doğuş
22 Mayıs 1766’da İstanbul ve çevresinde büyük tahribata yol açan deprem, Hersekzâde Ahmed Paşa Camii’ni de derinden etkilemiş; kubbesi, minaresi ve son cemaat yeri tamamen yıkılmıştı. Yapı, ancak sekiz yıl sonra Kemankeş İsmail Ağa’nın girişimiyle onarılabildi. Bu restorasyon sürecinde caminin bazı bölümleri dönemin barok etkilerini taşıyacak şekilde yeniden düzenlendi.
Geçen yıllar yapıyı bir kez daha yıpratmış; cami 1965’e gelindiğinde bir harabeye dönüşmüştü. Bu tarihte Vakıflar İdaresi ünlü mimar Cahide Tamer’i görevlendirerek yapıyı büyük ölçüde kurtardı ve cami tekrar ibadete açılabilir hale getirildi.
Kare Planlı, Sade ve Etkileyici Bir Mimari
Dışarıdan bakıldığında 16,17 × 16,17 metre ölçülerinde kare planıyla dikkat çeken cami, kesme taş işçiliğinin zarafetini taşıyor. Giriş bölümünde zamanında mevcut olduğu bilinen üç bölümlü son cemaat yerinin bugün yalnızca izleri görülüyor. 1965’te yapılan ihyada mermer sütunlar yeniden dikilmiş olsa da orijinal kemerler ve kubbeler tamamlanamamış.
İç mekânda ise sade ve huzurlu bir atmosfer hâkim. Mermer mihrap ve minber, ilk yapıdan kalan en değerli unsurlar arasında. Mihraptaki zarif sütunçeler ve mukarnaslı kavsara, Osmanlı taş işçiliğinin estetik anlayışını yansıtıyor. Üç cephedeki iki katlı pencereler ise doğal ışığın içeri yumuşak bir şekilde süzülmesini sağlıyor.
Caminin Sessiz Komşusu: Açık Türbe
Caminin hemen sağ yanında, kesme taştan yapılmış, yerden yüksek konumuyla dikkat çeken alışılmadık bir türbe bulunuyor. Bir tür namazgâh sofasını andıran bu yapı, mermer korkulukları ve klasik üsluptaki kapı sövesiyle özgün bir görünüm sunuyor. Türbenin bazı bölümlerinin kaybolmuş olduğu biliniyor; bu durum da yapının zaman içinde büyük değişikliklere uğradığını düşündürüyor.
Caminin haziresinde ise Hersekzâde Ahmed Paşa’ya ve döneme ait birkaç mezar bulunuyor. Paşa’nın kırılan kabir taşı daha sonra onarılarak yerine yerleştirilmiş.
Geçmişin İzlerini Takip Etmek İsteyenlere
Hersekzâde Ahmed Paşa Camii, sadece bir ibadet mekânı değil; Osmanlı’nın siyasi, mimari ve kültürel mirasına dair pek çok ipucu taşıyan sessiz bir tanık. Körfezin kıyısında, rüzgârın ve dalgaların sesi eşliğinde bu tarihi yapıyı gezmek, ziyaretçilere yüzyıllar boyunca ayakta kalmayı başarmış bir yapının hikâyesini hissetme imkânı sunuyor.
Tarih meraklıları, mimariye ilgi duyanlar veya sadece huzurlu bir rota arayanlar için Hersek, mutlaka görülmesi gereken bir durak.
