Daha sonraları gaz lambaları, lüksler, havagazı lambaları geliştirilice kandiller unutulur gibi oldu ise de özel amaçlarla küçük yerlerin aydınlatılmasında kullanılmaya devam etti.
Bugünün gençleri kandil denince, Müslümanların kutsal saydığı gün ve geceleri anlar. Yukarıda sözü edilen basit ışık vericiyi bilmezler.
Beş tane olan kandil gecelerinde sadece bir tanesinin adı Kur’anda geçmektedir. Diğerlerinin dayandığı nedenlerin dışında kimler tarafından ve ne zaman ortaya atıldığı kesin belli değildir. Şimdi bunlara sırayla bir göz atalım:
Mevlit Kandili: 12 Rebiülevvel. Hz. Muhammed’in doğum günü olarak bilinen bu gün Hicri yılın ilk kandili olarak kabul edilmiştir. Hicri yılbaşı kabul edilen Muharremden sonra kutsal sayılan ve kutlanan bu geceden sonra üç aylar denilen ( recep,şaban,ramazan) ayları içindeki geceler gelir.
Son yıllarda bizimkiler mevlüt kandilini yeterli bulmadılar herhalde. Nisan ayı içinde Miladi takvime göre değişmeyen bir zaman içinde “kutlu doğum haftası” ortaya attılar. Bu hafta içinde çeşitli etkinlikler sergileniyor.
Regaip Kandili: 30 Cemaziyel ahir. Regaip’in sözlük anlamı çok istenen, rağbet olunan demektir. Bu tarih Hz. Muhammed’in ana rahmine düştüğü gece olarak kabul edilmiş ve bu anlamda kutlanmaya başlanmıştır. Bu gelenek bu güne kadar gelmiş ve devam etmektedir.
Öte yandan din bilginlerinden çoğu bu inancı yanlış saymışlardır. Böyle bir olayın tespiti mantıksal olarak da olağandışıdır.
Miraç Kandili: 27 Recep. Miraç yine İslam inancına göre Hz. Muhammed’in göğe çıkış olayıdır. Bu konuda hadisler, çeşitli kişilerden rivayetler söylene gelir.
Yaygın olanına göre: Hz. Muhammed gece uyurken, Burak adlı atla gelen Cebrail, Allah’ın kendisini yedinci kat göğe çağırdığını bildirir. O’nun ilahi emre uyarak Mescidi Haram’dan Mescidi Aksa’ya oradan da göğe yükselişi, önceki peygamberlerle karşılaşması ve sonrası uzun uzun anlatılır.
Bu inanç üzerinde İslam bilginleri arasında değişik görüşler ve yorumlar çıkmıştır. Bazılarına göre Miraç sırasında yaşanan tüm olaylar bir rüya aleminde
olmuştur. Hz. Muhammed Mirac’a bedeniyle çıkmamıştır. Bu ruhsal bir yolculuktur.
Bu konuda Cemil Sena’nın (Hz. Muhammed’in Felsefesi- Remzi Kitabevi) adlı eserinde doyurucu bilgiler vardır.
Berat Kandili: 15 Şaban. Hz. Muhammed’e Peygamberliğin müjdelendiği gecedir. Bu nedenle Müslümanlarca bir bağışlanma ve manevi yönden temizlenme, bir anlamda kurtuluş gecesi sayılır. Bu amaçla ibadet ve dualar yapılır.
Kadir Gecesi: 27 Ramazan. Kur’an ‘ın indirilmeye başladığı gecedir. Kur’anın 97. Kadir suresinde, bu gecenin bin aydan hayırlı olduğu bildirilmektedir.
Kur’anda sözü edilen tek kandil, yani kutsal gün budur. Müslümanlar bu geceyi ibadetle geçirir. Ancak Kitapda Ramazanın hangi gecesi olduğu açıklanmamıştır. Bilginler ramazanın 27. gecesi olabileceğinde belirleşmişlerdir.
Şimdi gelelim bu kutsal günlere halk arasında neden kandil dendiğine Ramazanda iftar vaktini bildirmek için bazı şehirlerde top atılır. Genelde akşam ezanıyla birlikte cami minarelerinin şerefelerinde bulunan lambalar yakılır. Elektriğin olmadığı yıllarda buralarda kandiller varmış. Bunlar yakılırmış. Biz de çocukluğumuzda , iftar vakti minarelere bakar “kandiller yandı” diyerek sofra başındakilere haber verirdik.
Kutsal gecelerde de camiler kandillere aydınlatılır, ibadetler ve ziyaretler sabahlara kadar sürermiş. Gece ellerde kandil olması nedeniyle kandil gecesi ve kandil ziyareti gibi deyimler o günlerden kalsa gerek.
Bir de “kandil uçurtmak” olayı varmış. Ramazan ayı boyunca teravih namazı sonrası büyük camilerde bu gösteri şöyle yapılırmış. Uzunca bir ipin bir ucu minarenin şerefesine, öteki ucu da cami avlusuna cami avlusunda şerefe hizasına gelen bir noktaya dikilirmiş, bir iki metre boyundaki direğe bağlanırmış.
Cami dağılırken uçurtmacı bir kutu içine yerleştirdiği kandilleri yakar, ipe iliştirerek peş peşe minareden aşağıya doğru bırakınca kandillerin yere inişi yıldız uçuşuna benzediğinden buna kandil uçurtmak denirmiş.
2014’ün ilk kandili, 12 ocak günü Mevlüt Kandili. Hayırlı kandiller.
