GÜNAYDIN Değerli Okurlar,
Marmara Denizi güneyinde, günümüzde Yalova ili Altınova İlçesi Hersek(eskiden köy) Mahallesi ile daha güneydeki İznik Gölü arasında uzanan, Yalakdere Vadisi olarak adlandırılan vadideki tarihî yolu kontrol eden, Hersek’ ten 7 km, Ayazma (Soğuksu) köyünden 2 km mesafede, 150 rakımlı tepenin zirvesinde, yaklaşık 150 x 200 metre ebadında bir kale kalıntısı vardır.
Bu kale, değişik kaynaklarda Çobankale olarak adlandırılmakta ve Osmanlı’ nın ilk günlerindeki Koyunhisar Muharebesi ile Osmanlı Devleti’ nin kuruluş tarihi olarak kabul edilen Bafeus Muharebesi ile ilişkilendirilmek istenmektedir.
Birkaç gün, arka arkaya yazdığım yazılarla konuyu değerlendirmeye çalıştım. Bu kalenin ne Koyunhisar Muharebesi, ne de Bafeus Muharebesi ile ilgisi vardır.
Sonradan Çobankale (kimi zaman da Koyunhisar ) olarak tanımlanan kalenin ele geçirilişiyle ilgili, kaynaklardaki bilgiler şu şekildedir:
“...Tarihlerimizde, İzmit’e yakın bir mesafede bulunan Koyun Hisarı’nın Kara Ali ve babası Aykut Alp tarafından alınmasının İzmit’in fethini kolaylaştırdığı yazılmaktadır.
Orhan Gazi, İznikmid (İzmit)’i almaya karar verip ve İznikmid civarında konakladığında, kumandanlarından Aykut Alp ile Kara Ali’yi bir miktar askerle Koyunhisar’ı fethetmek için gönderdi. Yılankaya’nın kardeşi olan Kılayan adlı düşman, burasının hâkimi olup Müslümanlara zarar verirdi.
Kuşatma esnasında bir gün Kılayan (YN:Tacüt Tevarih’te Kalayun diye geçer) burçların üstünden askerleri seyrederken okla vuruldu ve burçtan düşerek öldü. Kale halkı aman isteyerek kaleyi teslim ettiler. Tekfurun kalede olan hazineleri ganimet olarak alındı. Kaleye muhafızlar konuldu. Kılayun’un başını alan gaziler Sultan’ın huzuruna vardılar.” ( Müneccim Başı tarihi,Sayfa 1-87 ; Tac. Tev. 60 ; Safa Öcal, a.g.e., Sayfa 110’dan NAKLEN)
Prof. Dr. Halil İnalcık ise, kalenin durumunu şöyle tespit eder :
“...Osmanlı geleneğine göre, 1337’ye gelindiğinde Yalak Ova ve Koyunhisarı kaleleri, Bizans prensinin “has” ını oluşturuyordu. Yalak Ova’da vadideki hisar, Yalknya ( ya da Balknya) adındaki kâfire aitti ve tepede o zamanlar Koyunhisarı olarak bilinen bir başka kale vardı. Osmanlı geleneği, Koyunhisarı’nın, Yalak-Ova sahibi Yalknya’nın erkek kardeşi Kaloyan’ın kumandasına verildiğini ekler. Yalak Ova ve Koyunhisarı kaleleri, İzmit teslim oluncaya değin ( 1337) direnmeyi sürdürdüler. “
Her iki kale ele geçirildikten sonra, sahildeki yıktırıldı. Yörenin kontrolü tamamen Osmanlıya geçince, Roma Yolu (Bağdat Yolu) olarak adlandırılan yol ile Çobankale, önemini korumaya devam etti. Zaman içinde kale civarından geçen yol önceliğini ve önemini yitirdikçe, Çobankale de giderek gözden düştü ve terk edildi.
Prof. Dr. Halil İnalcık’ ın 21 Ağustos 2003 tarihinde Yalova’ da Bafeus Muharebesi’ nin Osmanlı Devleti’ nin kuruluşundaki yerini anlatmasından sonra Çobankale tekrar gündeme geldi.
Bursa Kültür Tabiat Varlıkları Koruma Bölge Kurulu‘ nun 16 Nisan 2004 tarih ve 10461 sayılı kararı ile tescil edildi.
2017 yılında, Bursa Müzesi’ nin öncülüğünde, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesinden Doç. Dr. Selçuk Seçkin’ in başkanlığında oluşturulan 20 kişilik bir kazı ekibiyle Çobankale kazısına başlandı. 20 dönümden fazla alana sahip Çobankale'de 2 yıl temizlik çalışması yapıldıktan sonra 2019 yılında 150 metrekarelik bir alanı kapsayan sarnıç alanının açılımı gerçekleştirildi. Çıkan mimari bulgunun dışında çok sayıda seramik malzeme de elde edildi. Bunların içinde günümüzde hashtag motifi olarak da bilinen octothorpe işaretine rastlandı.
24 Aralık 2020 tarihinde ise Altınova Çobankale Sur Sistemi Restorasyonu’ nun projesi, Altınova Kaymakamlığı tarafından Doğu Marmara Kalkınma Ajansı finansal desteğiyle hazırlanmaya başladı.
Günümüzde (2022 yılında)kalede arkeolojik kazılar devam etmektedir.
Konunun değerlendirmesine burada bir son veriyorum.
Adı geçen kale, önemli bir yol kontrol ve güvenlik kalesiydi.
Bu kale civarında (Hersek’ te deniz kenarında yapılan Bafeus Muharebesi’ nden) bir yıl önce bir cebri keşif muharebesi yapılmıştı ama bu muharebenin Bafues Muharebesi ile ilgisi yoktur.
Osmanlı tarihinde sözü geçen Koyunhisar Muharebesi ise burada yapılmamıştır.
Sözü edilen kale ve burada gereken arkeolojik çalışmaların yapılması önemlidir.
Gününüz aydınlık ve esenlik dolu olsun.