Yalova’da yaşamak elbette büyük bir ayrıcalık. Yalova deniziyle, yeşiliyle, termal kaynaklarıyla adeta cennetten bir köşe… Sadece bu mu? Büyük Atatürk bile bu kente adeta aşkla bağlanmış ve “Yalova benim kentimdir” demiş.
Öz olarak bakarsak Yalova için söylenecek, yazılacak elbette pek çok şey vardır.
Ancak bugün ben, siz değerli okurlarımla Yalova’nın sadece ülkemizde değil, uluslararası tanınırlığında da büyük payı olan Karaca Arberatum konusunda söyleşmek istiyorum.
Toprak Dede Hayrettin Karaca aramızdan ayrıldıktan sonra güzelim tesis bakımsız kalmış durumda. Karaca Vakfının mütevelli heyeti ve Tema yönetimi de bu durumun elbette farkında ve çözüm arayışı içinde olduklarına da samimiyetle inanıyorum.
Uygar ve iyi insan; “yaşadığı kentin değerlerine kendi öz malı gibi sahip çıkar ve korur” diye düşünüyor ve inanıyorum.
Yalova’mızın sanırım çok bilinmeyen ve farkında olunmayan yine çok ilginç ayrıcalığını tüm Yalovalı dostlara hatırlatmak isterim:
Arberatumu “canlı ağaç müzesi”
Büyük önder Atamızı talimatıyla Termal tesislerinin bulunduğu alanda 1929 yılında ülkemizde ilk arberatum kurulmuştur. Bugün ülkemiz coğrafyasında biri özel “Karaca Arberatum” olmak üzere dört arberatum bulunuyor.
İlginç olan ise; ülkemizin sahip olduğu bu dört arberatumdan ikisinin güzel Yalova’mızda yer alıyor olması.
Karaca Arberatumun acil çözüm bekleyen bakım ve işletme sorunu için ise; başta Karaca Vakfı ile Tema yönetimi olmak üzere elbette resmi kurumlar ve özel gönüllü kuruluşlar ve halk olarak el ve gönül birliği ile bu önemli değerlerimizi tanımak, tanıtmak ve korumaktır.
Yalova’mızın tek özelliği sadece iki arberatuma ev sahipliği yapması mı? Elbette değil… Bilmemiz ve farkında olup, sahip çıkıp, korumamız gereken başkaca değerlerimiz de epeyce var, onlara da bir sonraki yazımda değineceğim.
Meraklıları için:
TÜRKİYE'DE BULUNAN ARBORETUMLAR
Ekran
Yalova'nın Termal ilçesinde, büyük önder Mustafa Kemal Atatürk tarafından 19 Ağustos 1929'da kurulan ve Türkiye'nin ilk arboretumu “canlı ağaç” müzesi) Termal Kaplıcaları İşletmesi bünyesinde, ünlü Fransız mimar Henri Prost tarafından planlanan ve baş bahçıvan Pandelli Roketas'ın peyzajını yaptığı 125 bin metrekarelik arboretumda 1039'u yerli, 805'i yabancı olmak üzere toplam 1844 ağaç ve 370 tüylü palmiye bulunuyor. Ayrıca 63 türde geniş ve iğne yapraklı ağaçlara da ev sahipliği yapmaktadır.
Atatürk Arboretumu: Sarıyer’e bağlı, Bahçeköy Merkez’de, Belgrad Ormanı‘nın güneydoğusunda, 296 hektarlık alana kurulmuş olan Atatürk Arboretumu 1.500’ü aşkın bitki türüne ev sahipliği yapmakta. Kurulumuna 1949'da başlanmış olan bir arboretumdur. T.C. Orman Genel Müdürlüğü'nün oluşturduğu bu arboretumda idari otorite yine T.C. Orman Genel Müdürlüğü, bilimsel otorite ise İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi'dir.
Karaca Arboretum: Hayrettin Karaca tarafından Yalova'da ve 13,5 hektarlık bir alan üzerine kurulmuş olan arboretumdur. Türkiye'nin ilk özel arboretumudur ve bugün için yaklaşık 7.000 farklı bitki türü, alt türlerin varyetesini ve kültür formunu barındırır.
Kovada Çayı Arboretumu: 1994 yılında Isparta’da çalışmaları başlayan Kovada Çayı Arboretumu‘da Orman Genel Müdürlüğü’nce planlanmış, ardından 520 hektarlık alan 1999 yılında Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi’ne bırakılmıştır.
İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi‘nce planlanan, Kazancı Köyceğiz/Muğla Yunus Emre Arboretumu ise henüz kurulma aşamasında olan arboretumdur.
DÜNYADA İLK ARBERARTUM ÖRNEKLERİ
Parc de I’Arberatum Gaston Allard
Dünyamızda bilinen ve kayıtlı olan bu ilk örnek; Botanikçi Gaston Allard tarafından kendi aile mülkü üzerine 1863 tarihinde yapılmaya başlanan bahçe, 1980 yılında ortanca koleksiyonları için genişletilmiştir. 1999 ve 2004 yılları arasında Jardin des Ombrages, Jardin des Essais ve Jardin des Five Senses isimlerinde üç bahçe daha bu alana eklenmiştir. 2008 yılında 1250 metrekarelik Le Jardin des Biotopes isimli dördüncü bahçenin de eklenmesiyle Gaston Allard Botanik Bahçesi muazzam bir komplekse dönüşmüştür.
Arnold Arboretumu
Boston Jamaika Ovası bölümünde yaklaşık 82 hektarlık bir alanı kaplar. Harvard Üniversitesi’nin merkezi yönetimi içinde müttefik bir kurum olarak yönetilir. Kasım 2019
Bunların dışında da muhtelif arberatum resisleri elbette bulunmaktadır.
