Değerli okurlarım; günümüzün çok korkulan, çok tartışılan, çevre ve sağlık için önemli bir tehdit olarak görülen ASBEST’in ne olduğunu kısaca anlatmaya çalışacağım. Anadolu insanının asbestle ilişkisinin çok ama çok eskiye dayandığını varsayabiliriz. Diğer kullanım şekil ve alanları görmezden gelsek bile; daha yakın zamana kadar bebeklerin altı bağlanırken kullanılan ve halk arasında HÖLLÜK, ak toprak, çorak toprak, gök toprak, ceren toprağı olarak bilinen bu topaklar elenerek doğrudan veya bu topraklardan yapılan pudra kullanılırdı. Benim nenem Antep usulü kıvamlı üzüm pekmezi yaparken de ak toprak kullanırdı. Ülkemizde Diyarbakır (Çermik, Çüngüş), Eskişehir (Mihalıççık, Kaymaz, Çifteler), Denizli (Tavas), Kütahya (Aslanapa, Gediz), Konya (Ereğli, Halkapınar), Karaman (Ayrancı), Sivas (Yıldızeli, Şarkışla), Kahramanmaraş (Afşin), Şanlıurfa (Siverek), Elazığ (Maden, Palu) ilçeleri asbest bulunmakta ve yörede yaşayanlar asbest içeren toprağı yapı işlerinde halen bilinçsizce kullanabilmektedir. ASBEST NEDİR ve NERELERDE KULLANILIR? Asbest; lifli ve ısıya dayanıklı mineral türüne verilen genel isimdir. Doğal bir silikat mineralidir. On dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısından sonra * Isıyı ve elektriği yalıtması, * Yanmazlık, * Sürtünmeye ve asit gibi kimyasallara dayanıklı olması nedeniyle Sihirli mineral olarak tanınmaya/anılmaya başlanmıştır. 3.000'den fazla kullanım alanı olan asbestten özellikle: * Gemi, uçak, otomobil sanayiinde ve fren balatalarının üretiminde, * Makine konstrüksiyonlarında yağlayıcı madde ve sızdırmazlık elemanı olarak, * İnşaat sektöründe, ısı ve ses izolasyonunda, çimentoda ve badana boyası karışımlarında, yangına dayanıklı olması nedeniyle çatı yalıtkanları ve çatı kaplamalarında oluklu ve düz levha, zemin ve tavan karoları için fayans yapıştırıcıları ve yangına dayanıklı inşaat malzemelerinde yaygın bir şekilde kullanılmıştır. * Su ve kanalizasyon borularında “AÇB asbestli çimento borular” yaygın olarak kullanılmıştır. * Halı altı kaplamasında “marley”, şömine ve ocak malzemelerinde, * Evlerde kullanılan bazı mutfak aletlerinde, * Kalorifer kazanı ve contalarında, elektrik kablosunda, tencere kulpunda, ütü masası bezi, fırın eldivenlerinde, * Talk pudrası yapımında, * Açık alan mobilyası ve bahçe dekor ürünleri, çiçek saksılarının üretiminde “AÇ asbestli çimento” kullanılmıştır. * Bu alanda dünyanın en büyüklerinden biri olan İsviçre kökenli ETERNİT firması; Karamürsel ilçesinde 1980’lere kadar üretimi sürdürmüş, “AÇ” bazlı borular, düz ve oluklu levhalar, iç ve dış mekanlar için dekoratif malzemeler üretmiştir. Fakat yirminci yüzyılın ikinci yarısından sonra insan sağlığına önemli zararlar veren ve kanserojen bir madde olduğu tespit edilen asbest maddesi için bu defa da; "ÖLDÜRÜCÜ TOZ" tanımlaması yapılmıştır. BAŞLICA ASBEST TÜRLERİ * Beyaz asbest; “krisotil” yılantaşından elde edilir. Birçok ülkede kullanımı tamamen yasaklanmıştır. Evlerin çatılarında ve oluklu çimentolu çatı malzemelerinde kullanılmaktadır. * Kahverengi asbest; “amosit” daha çok Afrika'da çıkarılır. Diğer asbest türleri gibi çok tehlikelidir. * Mavi asbest; “krosidolit” en tehlikeli asbest türü olarak bilinir. Afrika ve Avustralya'da çıkarılır. ASBESTİN İNSAN SAĞLIĞINA ZARARLARI Asbest son derece kanserojen bir maddedir. Solunum yoluyla vücuda girdiğinde başta kanser olmak üzere çeşitli hastalıklara yol açar. Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı (IARC), her yıl dünyada kanser yapıcı maddeleri düzenli olarak özelliklerine göre gruplara ayırmaktadır. Ajansın kanserojen maddeler listesinde asbest maddesi, "kesin kanserojen" tanımlanması ile 1. grupta sınıflandırılmıştır. ASBEST HASTALIKLARI VE PATALOJİSİ Asbestozis: İlk olarak tersane işlerinde çalışanlarda tespit edilen “asbestozis” hastalığı, asbest lifleri nedeniyle vücut tarafından üretilen asidin akciğer hasarı oluşturan bir hastalıktır. Bu hastalığın belirtileri 10-20 yıl sonra ortaya çıkmaktadır. Mezotelyoma: Asbestin yol açtığı en önemli hastalık akciğer zarı kanseri ve karın zarı kanseri, yani “mezotelyoma” hastalığıdır. Türkiye’de yılda yaklaşık 500 kişide görüldüğü tahmin edilmektedir. Bunun dışında akciğer zarında sıvı birikimine, akciğer zarında kalınlaşmaya ve akciğerin katılaşmasına yol açabilir. Özellikle sigara içen kişilerde akciğer kanseri riski de artar. Kanser: Asbest öncelikle mezotelyoma olarak da bilinen akciğer zarı ve karın zarı kanserine neden olur. ASBESTE KARŞI GEREKLİ KORUNMA ÖNLEMLERİ Asbest’in zararları artık tüm dünya tarafından kabul edilmiş durumdadır. Bu zararlardan korunmak için alınacak en etkili önlem; asbest kullanımının tamamen bırakılması olacaktır. Türkiye Cumhuriyeti Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü, kansere neden olan asbestin, Türkiye'de üretim, kullanım, piyasa arzı ile asbest içeren eşyaların piyasaya arzını 31 Aralık 2010 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere yasaklamıştır. ASBEST SÖKÜMÜ Kısa bir süre önce Brezilya Hava Kuvvetlerinin hurdaya çıkardığı uçak gemisi; yoğun asbest içeriyordu ve İzmir Aliağa’da sökülmek üzere yola çıkmıştı. Çevreci örgütlenme bu geminin Türkiye Karasularına sokulmaması için yoğun eylemler yaptı. Gösterilen bu haklı çaba ve eylemler sonucu, gemi geri döndürüldü ve okyanusta batırıldı. Peki bu söküm işi nasıl yapılıyor? Asbest söküm uzmanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından düzenlenen eğitimlere katılıp başarılı olanlara verilen bir unvandır. Asbest söküm elemanı veya asbest söküm çalışanı da bakanlık tarafından düzenlenen eğitime katılmış kişidir. Dolayısıyla asbest sökümü, yetkili ve bilgili kişiler tarafından yapılmalıdır. ASBESTE ALTERNATİF MALZEMELER Asbest’in zararlarından korunmak için alternatif ve sağlığa zararı olmayan malzemeler geliştirilmiştir. Bunlardan bazıları: * Poliüretan köpük; çok işlevli, uygun fiyatlı ve yalıtım için etkilidir. Bina yalıtımı sırasında sprey poliüretan köpük hızlı ve kolay bir şekilde uygulanabilir. * Silika kumaş; neredeyse saf şekilsiz silika liflerinden dokunmuş yüksek kaliteli bir bezdir. Bu kumaş öncelikle gemi inşa, otomotiv, elektrik, havacılık ve metalurji endüstrilerinde kullanılmaktadır. * Termoset plastik unu; sertleştirilmiş ve daha sonra ince öğütülmüş olan ağaç lifleri ve yumurta veya jelatin gibi bağlayıcılardan oluşur. Kalıplanabilir plastikler ve yapıştırıcılar için bir dolgu maddesi olarak, işçileri riske atmadan asbest gibi faydalar sağlar. * Selüloz elyafı; kimyasal olarak işlenen pamuk, odun hamuru, keten veya kıyılmış kağıttan yapılır. Selüloz lifli çimento, duvar ve tavan kaplamaları, yüksek ısı yalıtımı ve çatı kaplamaları için en yaygın “asbest-çimento” yerine kullanılır.